Είπες· "Θα πάγω σ' άλλη γή, θα πάγω σ' άλλη θάλασσα,
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή."
Πλησιάζει ο καιρός που θα βρεθώ και πάλι Ελλάδα. Αυτή την φορά για τουρισμό. 'Ηταν Οκτώβρης του '10 όταν έφυγα. Ήταν λίγα χρόνια νωρίτερα όταν το φευγιό ωρίμαζε σαν σκέψη μέσα μου. Με ελάχιστη ενθάρρυνση και βλεποντας τα περιθώρια να στενέυουν πέταξα κυριολεκτικά πέντε ρούχα στην βαλίτσα κι έφυγα άρων-άρων. Ανάμικτα συναισθήματα. Οργή, απογοήτευση, φόβος αλλά και τόλμη να γυρίσω τη ρότα στο καράβι μου, με μια σιγουρία που ακόμα δεν ξέρω που την βρήκα.
Καλός συνταξιδιώτης στο αεροπλάνο αλλά και συμβολική η γνωριμία μας. Μετανάστης πρώτης γενιάς στην Αμερική. Ομογενής Έλληνας κάτοικος Νέας Υόρκης. Αυτός για τα Στέιτς εγώ για το Νησί. Δεν μπορούσε να κατανοήσει γιατί έφευγα από την Ελλάδα. Όταν εκείνος πήρε την απόφαση να φύγει το ΄60, πραγματικά δεν υπήρχε τίποτα. Άντε τώρα να του εξηγώ τι, πώς και το γιατί. Ανάμεσα σε άλλα που με ρώτησε ήταν αν θα μου λείψει η οικογένεια κι αν την έχω όντως, γιατί σκληρός ο αποχωρισμός και πώς να το κάνουμε. Αυτό πραγματικά πόνεσε. Κι ακόμα περισσότερο, όταν στο τέλος του ταξιδιού αντιλήφθηκα πως οι μόνοι Έλληνες που ταξιδεύαμε εκείνη την εποχή και όχι για τουρισμό στη Βρετανία είμασταν εμείς οι δυό και κάτι νεαροί που πήγαιναν να πιάσουν ένα καράβι. Ναυτικοί όντας. Κι εγώ, ένας σύγχρονος μετανάστης που με τη δικαιολογία των σπουδών, βρέθηκα να αναζητώ εκτός συνόρων εργασία.
Προσγείωση στο έδαφος και στην πραγματικότητα. Στο μυαλό όλα ανάκατα. Σπίτι, μεταπτυχιακό, δουλειά, λίρες, άγχος, άγχος αλλά ευτυχώς και μια ζεστή αγκαλιά.
Ωραία πόλη το Εδιμβούργο.
Θα την χαρακτήριζα είτε τουριστική, είτε φοιτητική. Μια πόλη που χρονολογείται από το 1400 και αποτέλεσε μεγάλο κέντρο του Διαφωτισμού χάρη στο πανεπιστήμιο. Για περισσότερες λεπτομέρεις και τουριστικές πληροφορίες μπορείτε να κοιτάξετε στο Ίντερνετ και θα βρείτε χιλιάδες εγκώμια για την μικρή αυτή πρωτεύουσα της γενναίας Σκωτίας.
Μαγευτικά γοτθικά κτήρια, η γεννέτειρα πόλη άλλωστε της Ρόουλινγκς, μητέρας του Χάρυ Πότερ, καταπράσσινα πάρκα και διπλά κόκκινα λεωφορεία. Ο κεντρικός και πιο πολυσύχναστος δρόμος η Princess Street, από τη μια πλευρά χαιρετίζει το κάστρο του Εδιμβούργου από την άλλη τα τεράστια πολυκαταστήματα. Την πρώτη φορά που είδα το Εδιμβούργο ήταν το 1997 όταν είδα την ταινία Trainspotting. Βέβαια αυτό που είδα περισσότερο ήταν την κοινωνική πραγματικότητα της τότε σύχρονης βρετανικής νεολαίας, που δεν έχει αλλάξει και πολύ μέχρι σήμερα.
Τι σχέση μπορεί να έχει ο William Wallace και ο Robert the Bruce με τον Renton, Spud και Sick Boy, αδυνατώ να απάντησω καθώς η απόκλιση ανάμεσα σε αυτούς τους δυο κόσμους είναι τεράστια. Κι αν δεν με πιστεύετε, καθίστε να δείτε τυπάκο "φτιαγμένο" πρωί-πρωί να τρώει το Scottish Breakfast προσπαθώντας μάταια να κόψει με το μαχαίρι την ματωμένη Πουτίγκα,ενώ τα φασολάκια βουτηγμένα στην σάλτσα να εκτινάσσονται στο διπλανό τραπέζι και να προσγειώνονται στο τσαγάκι της ξεχασμένης από τον θάνατο γριούλας που άφησε την μασέλα σπίτι της και βγήκε με τις φίλες της για tea. Κάπου σε όλο αυτό το σκηνικό, έρχεται να προστεθεί η αριστοκρατεία της πόλης, που βρίσκεται να συχνάζει στον πιο πάνω δρόμο την George Street. Εκεί αν δεν φοράς ασπρο μαυρο κουστούμι, είναι πολύ πιθανό να φας πόρτα κι από το τοπικό καφέ.
Λίγο πιο πάνω τα posh μέρη, λίγο πιο κάτω τα τριτοκλασσάτα και τα ιντερνάσιοναλ. Γιατί όπως και να χει, ο τουρισμός είναι μόνιμος και η ταξική κοινωνία ακλόνητη. Στο Εδιμβούργο μένουν διάφοροι από όλο τον κόσμο. Από όποια χώρα μπορείς να φανταστείς. Από την Κίνα μέχρι την Αυστραλία και από τη Ρωσία μέχρι την Αφρική. Και ντόπιοι από όποια κοινωνική τάξη μπορείς να φανταστείς. Εκτός από το ντύσιμο που αντιπροσωπεύει αν προέρχεσαι από τα ανώτερα ή τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, είναι και η προφορά. Τα posh αγγλικά από τους ευκατάστατους σκωτσέζους και τα lumpen slang της εργατικής τάξης..
Την πρωτοκαθεδρία από τον ιντερνασιοναλ πληθυσμό την κλέβουν οι Ισπανοί. Πολλές φορές ακούς περισσότερα Ισπανικά από Αγγλικά στους δρόμους και στα λεωφορεία. Κάποτε οι Ισπανοί ερχόντουσαν εδώ για να μάθουν Αγγλικά. Τώρα έρχονται για να βρούν δουλειά. Και είναι νέα παιδιά κι αυτοί με πτυχία και διπλώματα. Αλλά τζίφος. Τα πράγματα στενεύουν παντού. Πολλοί από αυτούς γυρνάνε πίσω, άλλοι "καίγονται" από το αλκόολ και την ρουτίνα. Μια άλλη μεγάλη κοινωνία είναι και οι Πακιστανοί. Αν κάνετε κάποιου είδους ταύτιση με τον αντίστοιχο πληθυσμό στην χώρα μας μάλλον θα γελιέστε. Εδώ οι πακιστανοί είναι πολύ ευκατάστατοι, πηγαίνουν τα παιδιά τους στα καλύτερα σχολεία και οι ίδιοι έχουν και συντηρούν διάφορες επιχειρήσεις δουλευοντας ασταμάτητα επτά μέρες την εβδομάδα.
Η πόλη είναι μικρή. 'Ισως πιο μικρή κι από τη Θεσσαλονίκη. Το καλοκαίρι ζωντανεύει με το Φεστιβάλ που γίνεται για έναν μήνα και τότε η πόλη σφύζει από καλλιτεχνική ζωή. Κατά τα άλλα, όλο το χειμώνα είναι αρκετά βαρετά τα πράγματα. Και για να μην ξημεροβραδιάζεται κανείς στις πάμπ και τελικά γίνει αλκοολικός, βρίσκει άκρες με παρεούλες πολυεθνικές ή εγχώριες και περνάνε έτσι ευχάριστα οι μακριές και σκοτεινές νύχτες του χειμώνα. Σημειωτέον τρείς η ώρα το χειμώνα έχει ήδη νυχτώσει.
Μια καλή πάντα επιλογή είναι μια βόλτα στους κήπους του Πριγκήπα ή στο Holyrood Pallace...Ειδικά μετά από μια μέρα σκληρής δουλειάς ή ενός μεγάλου lunch break. Εάν ο καιρός το επιτρέπει βέβαια. Πολλές φορές έχω βρεθεί να κάνω διάλλειμα σε κάποιο πάρκο και να τρώω το μεσημεριανό μου κάτω από τον σκωτσέζικο ουρανό.
Μια διαφορετική εμπειρία είναι ο καιρός. Τέτοιον καιρό δεν συναντάς εύκολα. Μου φαίνεται πως η έκφραση σκωτσέζικο ντους, δεν προέρχεται από καμία ετυμολγία. Πρέπει να είναι μη επιτυχημένη μετάφραση από τo scottish showers (καταιγίδες), αλλά επειδή από την βροχή περνάμε στον ήλιο σε μηδενικό χρόνο, εξού και η ρήση. Ειδικά το καλοκαίρι βγαίνω με το κοντομάνικο και καταλήγω με φλις και αδιάβροχο και ξανά με κοντομάνικο..Περίεργο δεν έχω ακούσει τόσο καιρό ούτε ένα τζιτζίκι..Σε κάτι τέτοιες στιγμές σκεφτόμουν το ήλιο και την θάλασσα, τα νησιά, τους καλοκαιρινούς μου έρωτες .
Συνήθιζα λοιπόν να δουλεύω σε αυτήν την πόλη. Στήριζα για 2 χρόνια άτομα με ψηχικές παθήσεις. Αντιστοιχο επάγγελμα δεν έχουμε στην Ελλάδα, γιατί δεν υπάρχει αυτόνομη διαβίωση. Βρήκα την δουλειά εύκολα και γρήγορα με προσόντα μου, το πτυχίο στην Κοινωνιολογία και μια στοιχειώδη επαγγελματική εμπειρία. 'Αλλος πλανήτης. Άλλες αξίες. Άλλες αρχές. Είναι δύσκολο να συνηθίζεις στα αυτονόητα. Στον σεβασμό, την συναδελφικότητα, την ειλικρίνεια.
"Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·
κ' είν' η καρδιά μου -- σαν νεκρός -- θαμένη.
Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμό αυτόν θα μένει."
Σε ένα χρόνο όμως ήρθαν τα πάνω κάτω. Η ίδια πόλη, οι ίδιοι ανθρωποι. Νέες αλλαγές όμως και οι αγκαλιές πια φύγανε. Παρέα μου έμειναν τα κοράκια και οι γλαροι πάνω από τον ουρανό. Εγώ εδώ όμως με σθένος συνέχιζα να ζω στην καθημερινή μου ρουτίνα η οποία έχει αρχίσει να με εκνευρίζει και να την βαριέμαι. Γιατί αυτό που κατάλαβα μετά από δύο χρόνια εκτός είναι ότι ναι μεν η δουλειά είναι πολύ σημαντική στη ζωή του ανθρώπου άλλο τόσο όμως είναι και η κοινωνική ζωή.Και μπορεί να γνώριζα κόσμο και ντόπιο και ξένο σαν κι εμένα αλλά κάτι μου έλειπε. Κάτι δε μου κρατούσε εκεί. Κι όταν η κοινωνική ζωή στερείται ποιότητας τότε πιο το νόημα να έχεις υποστεί μεταμφύτευση σε ξένα χώματα.
"Οπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω
ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,
που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα".
Άρχισα λοιπόν να αναπολώ το παρελθόν φτιάχνοντας εικόνας και ζώντας αναμνήσεις από το τότε , μάλλον επειδή το τώρα μου είχε αρχίσει να με μελαγχολεί και να με βάζει σε σκέψεις. Όταν έχεις ήδη κάνει το βήμα κι έχεις φύγει από την Ελλάδα στις μέρες μας, είναι δύσκολο να ξαναγυρίσεις. Να ξαναγυρίσεις που και με τι συνθήκες; Έτσι νιώθω κι εγώ κι ο καθείς που βαρέθηκε την περιπλάνηση, πραγματικό εγκλωβισμό καθώς ο γυρισμός είναι αδιέξοδος αλλά και η προσάρτηση σε μια ξένη χώρα είναι κι αυτή δύσκολη. Κι όταν το συνειδητοποείς είναι ακόμα δυσκολότερη. Και μετά πάλι αναρωτιέμαι αν μου φταίει η πόλη ή η προσωπική μου επιλογή. Το αίσθημα ότι δεν χωράω πουθενά και το φεύγα...
"Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θάβρεις άλλες θάλασσες.
Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς
τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·
και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ' ασπρίζεις."
Για να ενσωματωθείς πρέπει να θες να γίνεις σαν τον ντόπιο, να ασπαστείς την κουλτούρα, τους νόμους, τα πάντα κι όλα αυτά οικειοθελώς. Πόσο εύκολο όμως είναι αυτό; Και πόσο δύσκολο είναι όταν το συνειδητοποιείς αφού χορτάσει πια το στομάχι σου και πήξει η γκλάβα σου. Και τότε είναι που αρχίζεις να ψάχνεις για κάτι καλύτερο το οποίο όμως δεν ξέρεις τελικά αν υπάρχει και που είναι.
"Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού -- μη ελπίζεις --
δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό."
Συνεπώς τέλος αυτού του καλοκαιριού αποχαιρέτησα ξανά την Ελλάδα αλλά και το Εδιμβούργο. Επόμενη στάση Βρυξέλλες. Αναμένονται εξελίξεις...
"'Ετσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ
στην κώχη τούτη την μικρή, σ' όλην την γή την χάλασες".
Και πάλι όμως θα πω πως όλα είναι εμπειρίες και δρόμος..Ψηλά το κεφάλι, σφιχτός ο κώλος, έξω το στήθος και πάλι στ' άρματα. Για να διαψεύσω τους τελευταίους στίχους του Καβάφη, τους τελευταίους τους οποίους αμφισβητώ. Ό,τι χαλάει, φτιάχνει...Ακόμα κι αν αυτό που χαλάει είσαι εσύ ο ίδιος..
Καλό Φθινόπωρο.
